امروزه، مفهوم سرور یکی از مهمترین و اساسی‌ترین عناصر است که در عرصه شبکه‌ها و ارتباطات به کار می‌رود. اما سرور چیست و چه نقشی در جهان دیجیتال ایفا می‌کند؟ سرور یک سیستم قدرتمند است که برای ارائه خدمات شبکه و مدیریت وظایف سنگین در محیط‌های شبکه استفاده می‌شود. این مفهوم گسترده و کلیدی در زمینه فناوری اطلاعات است و در ایجاد و مدیریت زیرساخت‌های شبکه نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کند.

سرورها قدرت پردازش بالا، ثبات و قابلیت اطمینان، قابلیت مقیاس‌پذیری و سیستم‌عامل‌های متخصص را دارا هستند. آنها برای ارائه خدمات شبکه مختلف مانند سرویس‌های وب، پست الکترونیکی، پایگاه داده و غیره استفاده می‌شوند. با توجه به ویژگی‌های فنی و عملکردی خود، سرورها به عنوان بستری استراتژیک برای توسعه و رشد سازمان‌ها و کسب و کارها در دنیای دیجیتال به حساب می‌آیند.

در این مقاله از سری مقالات آموزش راه اندازی کسب و کار اینترنتی، در پاسخ به سوال “سرور چیست” به بررسی عمیق‌تر مفهوم سرور می‌پردازیم و نقش آن در جهان فناوری اطلاعات را بیان می‌کنیم. همچنین، انواع سرورها و ویژگی‌های آنها را به زبانی ساده توضیح خواهیم داد. با ما همراه باشید تا با دنیای پشت پرده سرورها آشنا شویم و درک بهتری از این تکنولوژی حیاتی کسب کنیم.

سرور چیست؟

سرور (Server) یک دستگاه یا سیستم کامپیوتری است که برای ارائه خدمات و منابع مختلف به دستگاه‌های دیگر در شبکه استفاده می‌شود. سرورها قادر به اجرای برنامه‌ها، ذخیره‌سازی و مدیریت داده‌ها، ارسال و دریافت اطلاعات، ارائه خدمات شبکه و بسیاری از وظایف دیگر هستند.

وظیفه اصلی سرور ارائه خدمات به دستگاه‌های مشتریان است. برای مثال، سرور وب، میزبانی وبسایت‌ها و صفحات وب را به کاربران ارائه می‌دهد. سرور ایمیل، ایمیل‌ها را دریافت و ارسال می‌کند. سرور فایل، فایل‌ها را ذخیره و به اشتراک می‌گذارد. سرور پایگاه داده، اطلاعات را ذخیره و مدیریت می‌کند و به درخواست‌های مشتریان پاسخ می‌دهد.

سرورها معمولاً بر اساس سخت‌افزار و نرم‌افزارهای قدرتمندی طراحی می‌شوند که بتوانند با تعداد بالایی از درخواست‌ها و ارتباطات شبکه همزمان مقابله کنند. آنها معمولاً در مراکز داده قرار می‌گیرند و از امنیت، پشتیبانی و قدرت عملکرد بالا برخوردارند. به طور کلی، سرورها نقش مهمی در ارائه خدمات شبکه، ذخیره‌سازی و مدیریت داده‌ها، ارسال و دریافت اطلاعات و ارائه خدمات مختلف برای کاربران دارند.

ویژگی های سرور چیست؟

سرور چگونه کار میکند؟

سرورها در شبکه‌های کامپیوتری نقش مهمی را ایفا می‌کنند. آنها به عنوان دستگاه‌هایی عمل می‌کنند که خدماتی را به برنامه‌ها و کاربران درخواست‌دهنده‌ی آنها، که به عنوان کلاینت‌ها شناخته می‌شوند، ارائه می‌دهند. هنگامی که شما یک درخواست را به یک سرور ارسال می‌کنید، سرور درخواست را دریافت کرده و آن را پردازش می‌کند. سپس، سرور پاسخ مربوطه را تولید کرده و به کلاینت برمی‌گرداند. این فرآیند معمولاً در چندین مرحله انجام می‌شود.

فرض کنید یک وبسایت را در مرورگر خود باز می‌کنید. نحوه عملکرد سرور به صورت زیر است::

1. ابتدا باید یک درخواست یا Request ارسال کنید. آدرس وبسایت را در نوار آدرس مرورگر وارد کرده و Enter بزنید.
2. مرورگر درخواست را به Server DNS ارسال می‌کند تا آدرس وبسایت را به یک آدرس IP ترجمه کند.
3. آدرس IP به وب سرور هاستی که وبسایت مورد نظر را میزبانی می‌کند، ارسال می‌شود.
4. وب سرور درخواست را دریافت کرده و اطلاعات مورد نظر را به مرورگر شما ارسال می کند یا در واقع یک پاسخ یا Response را برمیگرداند.
5. مرورگر اطلاعات دریافتی را تجزیه و تحلیل می‌کند و صفحه وب را بر اساس آن نمایش می‌دهد.

این فرآیند نشان می‌دهد که سرورها درخواست‌ها را دریافت کرده و با پردازش و تحلیل آنها، به آنها پاسخ می‌دهند. این درخواست‌ها می‌توانند شامل درخواست‌های وب، ارسال و دریافت پست الکترونیکی، انتقال فایل، پخش ویدیو و بسیاری از سرویس‌های شبکه دیگر باشند.

در عمل، سرورها برای پاسخگویی به هزاران درخواست در ثانیه، از سخت‌افزارها و سیستم عامل‌های تخصصی استفاده می‌کنند و همواره باید آماده به کار باشند. همچنین، برخی سرورها از تکنولوژی RAID (Redundant Array of Inexpensive Disks) برای ذخیره‌سازی اطلاعات استفاده می‌کنند. در این تکنولوژی، اگر یکی از هاردهای سرور خراب شود، هارد دیگری برای ذخیره‌سازی اطلاعات استفاده می‌شود تا از خاموش شدن و توقف سرور جلوگیری شود.

آشنایی با اجزاء سرور

سرور شامل اجزای مختلفی است که در ادامه به بررسی آنها می پردازیم.

پردازنده  (Processor/CPU)

پردازنده، یکی از اجزای اصلی سرور است که مسئول انجام عملیات پردازشی می‌باشد. پردازنده‌ها (CPU) دستورات محاسباتی را اجرا کرده و وظیفه پردازش داده‌ها و انجام محاسبات را بر عهده دارند. عملیات پردازشی شامل عملیات محاسباتی ساده مانند جمع و تفریق و همچنین عملیات پیچیده‌تر مانند رمزنگاری، فشرده‌سازی و پردازش تصویر است. نوع و قدرت پردازنده میزان عملکرد سرور را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

حافظه  (Memory)

حافظه یا RAM (Random Access Memory) یکی دیگر از اجزای اصلی سرور است. حافظه برای ذخیره‌سازی داده‌ها و برنامه‌های در حال اجرا استفاده می‌شود. وقتی یک برنامه در سرور اجرا می‌شود، داده‌های مربوط به آن برنامه در حافظه ذخیره می‌شوند تا پردازنده بتواند به آن دسترسی داشته باشد. حافظه سرور نقش مهمی در عملکرد سرعت و قدرت پردازشی سرور ایفا می‌کند. هرچه حافظه سرور بزرگتر باشد، مقدار داده‌ها و برنامه‌های قابل اجرای بیشتری در حافظه قرار می‌گیرد و عملکرد سرور بهبود می‌یابد.

هارد دیسک  (Hard Disk)

هارد دیسک یکی دیگر از اجزای سرور است که برای ذخیره‌سازی داده‌ها و فایل‌ها استفاده می‌شود. هارد دیسک‌ها معمولاً انواع مختلفی دارند، از جمله هارد دیسک‌های معمولی (Hard Disk Drive – HDD) و هارد درایو جامد (Solid State Drive – SSD). هارد دیسک ها حافظه های دائمی هستند که برای ذخیره‌سازی داده‌ها و فایل‌ها استفاده می‌شوند.

منبع تغذیه  (Power Supply Unit – PSU)

منبع تغذیه یا PSU وظیفه تأمین برق مورد نیاز سرور را بر عهده دارد. منبع تغذیه برق مطمئن و پایدار را به سایر اجزای سرور ارائه می‌دهد. برای عملکرد صحیح سرور، یک منبع تغذیه با کیفیت و مناسب بسیار مهم است. منابع تغذیه باید برق مستقل و پایدار را از شبکه برق عمومی تأمین کنند و میزان برق مصرفی سرور را پوشش دهند. آنها باید دارای ویژگی‌هایی نظیر حفاظت در برابر نوسانات برق، حفاظت در برابر افت و خروجی برق، کنترل دما، و حفاظت در برابر اتصال کوتاه باشند.

کارت شبکه  (Network Card)

کارت شبکه یا NIC (Network Interface Card) به سرور اجازه می‌دهد با شبکه ارتباط برقرار کند. این کارت شبکه معمولاً از نوع Ethernet است و اتصال سرور به شبکه را فراهم می‌کند. از طریق کارت شبکه، سرور می‌تواند داده‌ها را دریافت و ارسال کرده و به عنوان یک گره در شبکه عمل کند.

مادربورد (Motherboard)

مادربورد یکی از اجزای اساسی و حیاتی سرور است که به سایر قطعات سخت‌افزاری متصل می‌شود و وظیفه اتصال و هماهنگی بین آنها را بر عهده دارد. مادربورد نقش مهمی در ارتباط بین پردازنده، حافظه، کارت گرافیک، کارت شبکه، درایو‌های ذخیره‌سازی و سایر قطعات سرور دارد. انتخاب مادربورد مناسب برای سرور نیازمند بررسی نیازها، سازگاری با سایر قطعات سرور و قابلیت‌های مورد نیاز است.

سیستم خنک کننده

سیستم خنک کننده در سرور برای حفظ دمای مناسب قطعات سخت‌افزاری استفاده می‌شود. این سیستم شامل فن‌ها، سیستم های خنک کننده مایع و غیره است. سیستم خنک کننده قوی و کارآمد سرور، می‌تواند به پایداری و عملکرد بهتر سرور کمک کند.

انواع سرور

سرورها بر اساس تخصیص منابع و نوع کاربری به انواع مختلفی تقسیم می شوند که به بررسی آنها می پردازیم.

انواع سرورها از نظر تخصیص منابع

سرورها از نظر تخصیص منابع به سه دسته تقسیم می شوند که در تصویر زیر بیان شده است.

سرور اشتراکی

سرور اشتراکی، نوعی سرور است که منابع آن برای چندین کاربر به صورت همزمان به اشتراک گذاشته می‌شود. به عبارتی، بر روی یک سرور فیزیکی، چندین حساب کاربری قرار می‌گیرد و همه این حساب‌ها از منابع مشترکی مانند پردازنده، حافظه، فضای دیسک و پهنای باند استفاده می‌کنند. این نوع سرور معمولاً برای کاربرانی مناسب است که به دنبال یک گزینه اقتصادی هستند و ترافیک و منابع مصرفی آنها نیاز زیادی ندارد. با این حال، یکی از معایب سرور اشتراکی این است که عملکرد و عملیات یک کاربر می‌تواند توسط دیگر کاربران تحت تأثیر قرار بگیرد.

سرور اختصاصی

سرور اختصاصی، سروری است که تمام منابع آن به یک کاربر یا یک سازمان اختصاص داده می‌شود. در این حالت، هیچ منبعی با سایر کاربران به اشتراک گذاشته نمی‌شود و تمام قدرت پردازشی، حافظه، فضای دیسک و پهنای باند متعلق به کاربر یا سازمان مشخصی است. سرور اختصاصی عموماً برای کسب و کارهای بزرگ، پروژه‌های بزرگ و وبسایت‌های با ترافیک بالا مناسب است. این نوع سرور امکان انعطاف‌پذیری بیشتری در مورد نصب نرم‌افزارهای خاص و پیکربندی سرور را فراهم می‌کند و امنیت بیشتری نیز دارد.

سرور  VDS

سرور VDS یا سرور مجازی اختصاصی، یک مدل میزبانی وب است که ترکیبی از سرور اختصاصی و سرور اشتراکی است. در این حالت، چندین سرور مجازی روی یک سرور فیزیکی ایجاد می‌شوند و هر سرور مجازی به صورت جداگانه برای یک کاربر یا سازمان اختصاص داده می‌شود. هر سرور مجازی دارای منابع سخت افزاری و نرم افزاری مجزا است که به صورت مستقل عمل می‌کند. سرور VDS مناسب برای وبسایت‌هایی است که نیاز به منابع بیشتری نسبت به سرور اشتراکی دارند، اما نیاز به یک سرور اختصاصی کامل را ندارند.

انواع سرور از نظر کاربری

سرورها از نظر کاربری نیز به انواع مختلفی تقسیم می شوند که در تصویر زیر به آنها اشاره شده است.

سرور ایمیل (Mail Server)

ایمیل سرور (Mail Server) یک سیستم کامپیوتری یا نرم‌افزاری است که نقش اصلی در ارسال، دریافت و مدیریت پست های الکترونیکی (ایمیل) ایفا می‌کند. ایمیل سرورها به عنوان مراکز اصلی انتقال پیام‌های الکترونیکی، امکان ارتباط بین افراد و سازمان‌ها را از طریق ایمیل فراهم می‌کنند. این سرورها وظیفه دریافت، ذخیره و ارسال ایمیل‌ها بین کاربران را بر عهده دارند. آن‌ها از پروتکل‌هایی مانند POP3، IMAP و SMTP برای ارتباط با کلاینت‌های ایمیل استفاده می‌کنند.

سرور فایل (File Server)

سرور فایل (File Server) وظیفه مدیریت و ذخیره‌سازی فایل‌ها را در یک شبکه بر عهده دارد. این سرورها فایل‌های مختلف را درون شبکه ذخیره می‌کنند و به کاربران و دستگاه‌های متصل به شبکه امکان دسترسی به این فایل‌ها را می‌دهند. سرورهای فایل در سازمان‌ها و شرکت‌ها برای مدیریت فایل‌های مشترک، اشتراک‌گذاری فایل با کاربران دیگر، پشتیبان‌گیری از فایل‌ها و دسترسی از راه دور به فایل‌ها استفاده می‌شوند. سرور فایل عموماً از پروتکل‌های مختلفی مانند SMB (Server Message Block) و NFS (Network File System) برای ارتباط با کلاینت‌ها استفاده می‌کند.

سرور بازی (Game Server)

سرور بازی یک نوع سرور اختصاصی است که برای اجرای بازی‌های چندنفره آنلاین استفاده می‌شود. این سرور به بازیکنان امکان می‌دهد تا در یک محیط مشترک بازی کنند و با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. سرور بازی معمولاً دارای قابلیت‌ها و پروتکل‌های خاصی است که برای مدیریت بازی‌ها و ارتباط بین بازیکنان طراحی شده‌اند.

سرور پایگاه داده (Database Server)

سرور پایگاه داده برای ذخیره و مدیریت داده‌ها در سیستم‌های پایگاه داده استفاده می‌شود. این سرور به توسعه دهندگان و مدیران پایگاه داده امکان می‌دهد تا به داده‌ها دسترسی داشته باشند، آن‌ها را مدیریت و عملیات مختلفی مانند جستجو، اضافه کردن، حذف و به روزرسانی را انجام دهند. سرور پایگاه داده می‌تواند از انواع مختلفی از پایگاه‌های داده مانند MySQL، Oracle، Microsoft SQL Server و PostgreSQL پشتیبانی کند.

سرور برنامه (Application Server)

سرور برنامه به عنوان یک سرور اختصاصی برای اجرای برنامه‌های کاربردی سازمان استفاده می‌شود. این سرور به کاربران و توسعه دهندگان امکان می‌دهد تا به برنامه‌های کاربردی دسترسی داشته باشند و از آن‌ها استفاده کنند. سرور برنامه معمولاً توانایی‌هایی مانند مدیریت جلسات، کنترل دسترسی و اجرای برنامه‌های پیچیده را فراهم می‌کند. این سرورها می‌توانند از زبان‌های برنامه‌نویسی مختلفی مانند Java، .NET، Python و PHP پشتیبانی کنند.

سرور پروکسی (Proxy Server)

سرور پراکسی (Proxy Server) یک نوع سرور است که به عنوان واسطه‌ای بین کلاینت و سرور اصلی عمل می‌کند. وظیفه سرور پراکسی این است که درخواست‌ها و پاسخ‌های کلاینت را دریافت کرده و به سرور اصلی ارسال کند و سپس پاسخ را به کلاینت برگرداند. این عملکرد واسطه‌ای سرور پراکسی به کلاینت امکان می‌دهد تا ترافیک خود را از طریق سرور پراکسی عبور داده و مزایایی مانند بهبود سرعت و کنترل دسترسی به منابع را بدست آورد.

وب سرور (Web Server)

وب سرور یکی از انواع سرورها است که وظیفه ارائه صفحات وب و فایل‌های مرتبط به آن‌ها به کلاینت‌ها را بر عهده دارد. وب سرور نقش مهمی در فرآیند ارتباط بین کاربران و وبسایت‌ها دارد. وقتی یک کاربر درخواست دسترسی به یک صفحه وب را ارسال می‌کند، وب سرور مسئول دریافت این درخواست و ارسال صفحه مورد نظر به کاربر است.

سرور ابری (Cloud Server)

سرور ابری یا Cloud Server، سروری است که در محیط ابری قرار دارد و به کاربران امکان می‌دهد منابع سروری را از طریق اینترنت به اشتراک بگذارند. سرور ابری عموماً امکاناتی مانند انعطاف‌پذیری، قابلیت مقیاس‌پذیری و قابلیت پشتیبانی را فراهم می‌کند. با استفاده از سرور ابری، کاربران می‌توانند منابع سروری مورد نیاز خود را بر اساس نیاز و درخواست‌هایشان تنظیم و بهینه‌سازی کنند، همچنین از مزیت‌های مدیریت آسان و کاهش هزینه‌های سرور بدون نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه بزرگ نیز بهره‌مند می‌شوند.

سرور اختصاصی GPU

سرور اختصاصی GPU یا GPU Dedicated Server یک سرور است که با دارا بودن کارت گرافیک قدرتمند (GPU)، برای بارگذاری و اجرای برنامه‌ها و سرویس‌هایی که نیاز به قدرت پردازش گرافیکی بالا دارند، استفاده می‌شود. این نوع سرورها به خصوص در حوزه‌هایی مانند بازی‌های آنلاین، واقعیت مجازی، ویدئوهای سه‌بعدی و شبیه‌سازی‌های علمی مورد استفاده قرار می‌گیرند. سرورهای اختصاصی GPU به دلیل قابلیت پردازش بالا و توانایی همزمانی بالا در اجرای محاسبات موازی، در رشته‌هایی مانند هوش مصنوعی و یادگیری عمیق نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.

سرور هوش مصنوعی

سرور هوش مصنوعی یک نوع سرور است که برای اجرای برنامه‌ها و الگوریتم‌های هوش مصنوعی و یادگیری عمیق استفاده می‌شود. این سرورها معمولاً دارای منابع قدرتمند پردازشی هستند و مجهز به سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای مخصوصی هستند که برای پردازش و تحلیل داده‌های هوش مصنوعی به کار می‌روند. سرورهای هوش مصنوعی در کاربردهایی مانند تشخیص تصویر، ترجمه ماشینی، پردازش زبان طبیعی و پیش تشخیص بیماری‌ها، خودران‌سازی، پیش‌بینی و تحلیل داده‌ها و بسیاری دیگر از کاربردهای هوش مصنوعی استفاده می‌شوند.

سیستم عامل‌های server

سیستم عامل‌های سرور، ابزارهای اساسی برای عملکرد و مدیریت سرورها هستند. سیستم عامل سرور، نقش مهمی در ارائه خدمات، مدیریت منابع و امنیت سرور ایفا می‌کند.

برخی از سیستم عامل های رایج سرور عبارتند از:

• سیستم عامل لینوکس

لینوکس یک سیستم عامل متن‌باز و رایگان است که بر روی بسیاری از سرورها استفاده می‌شود. این سیستم عامل امکانات قدرتمندی برای مدیریت و امنیت سرورها فراهم می‌کند.

• سیستم عامل ویندوز

ویندوز یک سیستم عامل تجاری است که توسط شرکت مایکروسافت توسعه و توزیع می‌شود. سرورهای ویندوز از محصولاتی مانند Windows Server استفاده می‌کنند و قابلیت‌های گسترده‌ای برای مدیریت، امنیت و ارائه خدمات سرور را فراهم می‌کند.

• نرم‌افزارهای مجازی‌ساز

نرم‌افزارهای مجازی‌ساز مانند Vmware ESX ابزارهایی هستند که به سرورها امکان ایجاد و مدیریت ماشین‌های مجازی را می‌دهند و باعث بهبود استفاده از منابع سرور، افزایش امنیت و تسهیل در مدیریت سرورها می‌شوند.

تفاوت کامپیوترهای معمولی با سرور چیست؟

تفاوت اصلی بین سرورها و کامپیوترهای معمولی در استفاده و نقش آنها است. در حالی که کامپیوترهای معمولی برای استفاده شخصی، سرگرمی و کارهای روزمره به کار می‌روند، سرورها برای ارائه خدمات وب، ذخیره‌سازی داده، مدیریت شبکه، پردازش اطلاعات و سایر وظایف سنگین مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ادامه برخی از تفاوت های کامپیوترهای معمولی و سرورها آمده است:

• قدرت پردازش: سرورها اغلب از کامپیوترهای معمولی قدرتمندتر هستند. آنها معمولاً دارای سخت‌افزارهای پیشرفته‌تری مانند پردازنده‌های قدرتمند، حافظه بیشتر و دیسک‌های سریعتر هستند.
• ثبات و قابلیت اطمینان: سرورها طراحی شده‌اند تا به طور مداوم و بدون وقفه خدمات را ارائه دهند. آنها معمولاً دارای قطعاتی مانند منابع تغذیه مجزا، دیسک‌ها و سیستم‌های خنک کننده هستند.
• قابلیت مقیاس‌پذیری: سرورها امکان مقیاس‌پذیری را فراهم می‌کنند، به این معنی که در صورت نیاز به افزایش بار یا تعداد کاربران، می‌توانند به راحتی ارتقا یابند. این امر باعث می‌شود که سرورها برای پروژه‌ها و برنامه‌هایی با رشد پیش‌بینی نشده و نیازمندی‌های متغیر مناسب باشند.
• برخورداری از سیستم‌عامل‌های متخصص: سرورها معمولاً از سیستم‌عامل‌هایی استفاده می‌کنند که برای عملکرد بهینه در محیط‌های سروری طراحی شده‌اند، مانند ویندوز سرور و لینوکس. این سیستم‌عامل‌ها دارای قابلیت‌ها و ابزارهایی هستند که به مدیران سرور کمک می‌کنند تا عملیات مدیریتی و پیکربندی را بهبود بخشند.
• ارائه خدمات شبکه: سرورها برای ارائه خدمات شبکه طراحی شده‌اند. آنها قادرند به عنوان میزبان برای برنامه‌ها و سرویس‌های شبکه عمل کنند، مانند سرورهای وب، سرورهای پست الکترونیکی، سرورهای پایگاه داده و غیره.

جمع بندی

بنابراین در پاسخ به این پرسش که سرور چیست به زبان ساده می توان گفت سرور در دنیای کامپیوتر یک مفهوم مهم است که برای ارائه خدمات شبکه و مدیریت وظایف سنگین استفاده می‌شود. سرورها به صورت عمومی دارای قدرت پردازش بالا، ثبات و قابلیت اطمینان، قابلیت مقیاس‌پذیری و سیستم‌عامل‌های متخصص هستند. آنها به عنوان میزبان برای برنامه‌ها و سرویس‌های شبکه عمل می‌کنند، مانند سرورهای وب، سرورهای ایمیل و سرورهای پایگاه داده. سرورها با امکانات و ویژگی‌های خود، مناسبترین گزینه برای محیط‌های کسب و کار و ارائه خدمات شبکه هستند.

چنانچه هرگونه انتقاد، پیشنهاد و یا نظری درمورد مقاله سرور چیست از وبسایت دانشجویار دارید لطفا در قسمت دیدگاه‌ها با ما درمیان بگذارید.