هیچ دوره ای در سبد خرید شما وجود ندارد
بدافزار یا Malware چیست؟ در دنیای دیجیتال امروز، بدافزارها به یکی از بزرگترین تهدیدات برای امنیت اطلاعات و سیستم‌های کامپیوتری تبدیل شده‌اند. از ویروس‌های رایانه‌ای تا باج‌افزارهای مخرب، این نرم‌افزارهای مخرب می‌توانند به داده‌های شخصی، اطلاعات مالی و سیستم‌های حیاتی آسیب‌های جدی وارد کنند. در این مقاله از سری مقالات آموزش CEH در دانشجویار، به این پرسش‌ها پاسخ خواهیم کرد: بدافزار یا malware چیست؟ انواع آن کدام‌اند؟ چگونه شناسایی می‌شوند؟ و چه روش‌هایی برای مقابله با آنها وجود دارد؟ با ما همراه باشید.
آموزش پیشنهادی
بدافزار یا Malware چیست؟
بدافزار (Malware) مخفف عبارت “malicious software” به معنی “نرم‌افزار مخرب” است. این اصطلاح به هر نوع نرم‌افزاری اطلاق می‌شود که به صورت مخفیانه بر روی سیستم‌های کامپیوتری نصب می‌شود و به منظور انجام اقدامات مخرب و غیرمجاز طراحی شده است. این اقدامات می‌تواند شامل سرقت اطلاعات، آسیب رساندن به سیستم، کنترل از راه دور سیستم و اختلال در عملکرد آن باشد.
تاریخچه بدافزار
برای اینکه بهتر درک کنیم بدافزار یا Malware چیست و چگونه به یک تهدید جهانی تبدیل شده، باید نگاهی به تاریخچه آن بیندازیم. بدافزارها از دهه ۱۹۷۰ میلادی ظهور کردند و به مرور زمان پیچیده‌تر و خطرناک‌تر شدند. اولین نمونه شناخته‌شده Creeper بود که در سال ۱۹۷۱ از طریق شبکه ARPANET منتشر شد و پیامی با مضمون “I’m the Creeper: Catch me if you can” نمایش می‌داد
در دهه ۱۹۸۰، ویروس‌های رایانه‌ای مانند Elk Cloner و Brain ظهور کردند. Brain که توسط دو برادر پاکستانی طراحی شده بود، اولین ویروس بوت‌سکتور محسوب می‌شود و از طریق فلاپی دیسک‌ها منتشر می‌شد.
دهه ۱۹۹۰ شاهد گسترش اینترنت و ظهور بدافزارهای پیچیده‌تر بود. ویروس‌هایی مانند Melissa و ILOVEYOU از طریق ایمیل منتشر شدند و میلیون‌ها سیستم را آلوده کردند. همچنین، کرم‌های اینترنتی مانند Code Red و SQL Slammer به سرعت در سراسر جهان گسترش یافتند.
در دهه ۲۰۰۰، باج‌افزارها و جاسوس‌افزارها به تهدیدی جدی تبدیل شدند. بدافزارهایی مانند Conficker و Stuxnet نشان دادند که حملات سایبری می‌توانند تأثیرات گسترده‌ای بر زیرساخت‌های حیاتی داشته باشند.
انواع مختلف Malware
حالا که فهمیدیم malware چیست، بهتر است با انواع مختلف این تهدید دیجیتالی آشنا شویم. بدافزارها به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که هر کدام روش‌های حمله و اهداف خاص خود را دارند:
- ویروس‌ها (Viruses): ویروس‌ها برنامه‌هایی هستند که برای تکثیر و گسترش خود به سایر سیستم‌ها نیاز دارند. آنها معمولاً به فایل‌های اجرایی متصل می‌شوند و با اجرای فایل آلوده، خود را فعال می‌کنند.
- کرم‌ها (Worms): کرم‌ها مانند ویروس‌ها قابلیت تکثیر دارند، اما برخلاف ویروس‌ها به فایل‌های اجرایی متصل نمی‌شوند و می‌توانند به صورت مستقل در شبکه گسترش یابند.
- تروجان‌ها (Trojans): تروجان‌ها برنامه‌هایی هستند که به نظر مفید و بی‌ضرر می‌آیند، اما در واقع حاوی کدهای مخرب هستند. آنها به مهاجمان اجازه می‌دهند تا به سیستم دسترسی غیرمجاز پیدا کنند.
- باج‌افزارها (Ransomware): باج‌افزارها نوعی بدافزار هستند که دسترسی به اطلاعات یا سیستم را مسدود می‌کنند و برای آزادسازی آنها درخواست باج می‌کنند.
- Spyware: این نوع بدافزار اطلاعات شخصی کاربر، مانند رمزهای عبور، شماره کارت‌های اعتباری و غیره را جمع‌آوری و به مهاجم ارسال میکند.
- Adware: نوعی بدافزار است که تبلیغات ناخواسته را بر روی صفحه نمایش کاربر نشان می‌دهد.
- Rootkit: این بدافزار به مهاجمان اجازه می‌دهد تا به طور مخفیانه به سیستم دسترسی داشته و فعالیت‌های خود را پنهان کنند.
- Keylogger: این بدافزار تمام ضربه‌های کلید روی کیبورد را ثبت میکند و اطلاعات را به مهاجم ارسال میکند.
- Botnet: شبکه‌ای از رایانه‌های آلوده که از راه دور توسط مهاجم کنترل می‌شوند.
هدف از ساخت بدافزارها
به طور کلی، Malware با اهداف مخرب و غیرقانونی ایجاد می‌شود. این اهداف می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
✅ سرقت اطلاعات: جمع‌آوری اطلاعات شخصی و حساس کاربران مانند اطلاعات بانکی، رمزهای عبور، اطلاعات هویتی و غیره.
✅ اخاذی و باج‌گیری: قفل کردن سیستم یا رمزگذاری اطلاعات و درخواست پول (باج) برای بازگرداندن دسترسی.
✅ جاسوسی: نظارت بر فعالیت‌های کاربر، جمع‌آوری اطلاعات و ارسال آن به مهاجمان.
✅ آسیب رساندن به سیستم: تخریب یا از کار انداختن سیستم‌عامل، نرم‌افزارها و سخت‌افزارها.
✅ استفاده از سیستم قربانی: استفاده از منابع سیستم قربانی برای اهداف دیگری مانند استخراج ارزهای دیجیتال، ارسال هرزنامه و یا حملات سایبری دیگر.
روش‌های شناسایی بدافزار چیست؟
شناسایی بدافزارها از اهمیت بالایی در امنیت سایبری برخوردار است و با استفاده از روش‌های مختلفی انجام می‌شود که هر کدام برای مقابله با نوع خاصی از تهدیدات سایبری به کار می‌روند. در ادامه به بررسی این روش‌ها می‌پردازیم.
شناسایی مبتنی بر امضا (Signature-Based Detection)
یکی از رایج‌ترین و قدیمی‌ترین تکنیک‌های شناسایی Malware، شناسایی مبتنی بر امضا است که در آن نرم‌افزارهای امنیتی فایل‌های مخرب را بر اساس پایگاه داده‌ای از امضاهای شناخته‌شده بررسی می‌کنند. هرچند این روش برای مقابله با بدافزارهای شناخته‌شده مؤثر است، اما در برابر تهدیدات جدید و بدافزارهای ناشناخته (Zero-Day) عملکرد محدودی دارد.
شناسایی رفتاری (Behavior-Based Detection)
شناسایی رفتاری یکی دیگر از روش‌های تشخیص بدافزار است که بر اساس الگوی عملکرد یک فایل یا برنامه، فعالیت‌های مشکوک را ردیابی میکند. برای مثال، تغییر ناگهانی فایل‌های سیستمی یا ارسال داده‌های مشکوک به سرورهای خارجی.
تحلیل مبتنی بر هوش مصنوعی و یادگیری ماشین (AI/ML-Based Analysis)
با استفاده از الگوریتم‌های هوش مصنوعی، سیستم‌های امنیتی قادر به شناسایی الگوهای غیرعادی در داده‌ها و رفتارهای سیستم هستند، بدون آنکه نیاز به تعریف امضای مشخصی باشد. این روش به‌ویژه برای شناسایی بدافزارهای جدید بسیار مفید است.
سندباکسینگ (Sandboxing)
در تکنیک سندباکسینگ، فایل‌ها در یک محیط ایزوله اجرا شده و رفتار آنها به‌طور دقیق بررسی می‌شود تا مشخص شود که آیا مخرب هستند یا خیر. اگر فعالیت‌های مخرب شناسایی شود، فایل به‌عنوان بدافزار شناسایی می‌شود.
مانیتورینگ شبکه (Network Monitoring)
بررسی دقیق ترافیک شبکه برای شناسایی فعالیت‌های غیرعادی و ارتباطات غیرمجاز، یکی دیگر از روش‌های مؤثر برای کشف بدافزارهایی است که به‌طور پنهانی در شبکه فعال هستند.
روش‌های مقابله با Malware چیست؟
برای محافظت از سیستم خود در برابر بدافزارها، نیاز به مجموعه‌ای از اقدامات پیشگیرانه و آگاهانه دارید. نخستین گام، استفاده از نرم‌افزارهای امنیتی معتبر مانند آنتی‌ویروس‌ها و ضدبدافزارهاست. این ابزارها با شناسایی تهدیدات شناخته‌شده، نقش مهمی در مقابله با malware ها ایفا می‌کنند، به شرطی که به صورت منظم به‌روزرسانی شوند.
در کنار آن، به‌روزرسانی مداوم سیستم‌عامل و سایر نرم‌افزارها نیز اهمیت بالایی دارد؛ چرا که بسیاری از حملات بدافزاری از طریق سوءاستفاده از آسیب‌پذیری‌های قدیمی انجام می‌شوند. پرهیز از دانلود فایل از منابع ناشناس یا غیرقابل اعتماد، یکی دیگر از اصول کلیدی در پیشگیری است. اگر فایلی به هر دلیلی مشکوک به نظر برسد، بهتر است پیش از اجرا، آن را اسکن کرد.
یکی از جنبه‌های کمتر دیده‌شده اما بسیار حیاتی، انتخاب رمزهای عبور امن است. رمزهایی که ترکیبی از حروف، اعداد و نمادها باشند و برای هر حساب کاربری به‌صورت جداگانه انتخاب شده باشند، می‌توانند از نفوذ مهاجمان جلوگیری کنند. همچنین، فعال بودن فایروال سیستم می‌تواند به‌عنوان یک لایه محافظتی اضافی، از ورودهای غیرمجاز جلوگیری نماید.
از همه مهم‌تر، افزایش آگاهی کاربران نسبت به تهدیدات سایبری است. بسیاری از حملات از طریق ایمیل‌های جعلی، لینک‌های مشکوک یا پیوست‌های آلوده صورت می‌گیرد. بنابراین، آموزش و هوشیاری نسبت به این نوع خطرات، پایه و اساس یک سیستم امن را شکل می‌دهد.
روش های نفوذ malware به دستگاه یا شبکه
یکی از موضوعات کلیدی در بدافزارها، بررسی راه‌های نفوذ این نوع نرم‌افزارهای مخرب است. بدافزارها از روش‌های مختلفی برای نفوذ به سیستم‌ها استفاده می‌کنند، از جمله:
✔ ایمیل‌های آلوده: در این نوع حمله، ایمیل‌هایی با پیوست‌های مخرب یا لینک‌های آلوده برای کاربران ارسال می‌شود تا آنها را به دانلود بدافزار ترغیب کند.
✔ وب‌سایت‌های مخرب: کاربر ممکن است هنگام بازدید از یک وب‌سایت جعلی یا آلوده، به‌صورت ناخواسته بدافزاری را دریافت کند.
✔ نرم‌افزارهای آلوده: نصب نرم‌افزارهای جعلی یا دستکاری‌شده که حاوی بدافزار هستند.
✔ رسانه‌های ذخیره‌سازی: انتقال بدافزار از طریق حافظه‌های USB، هاردهای اکسترنال و سایر رسانه‌های ذخیره‌سازی ممکن است به بدافزار آلوده باشند و هنگام اتصال به سیستم، آن را منتقل کنند.
✔ آسیب‌پذیری‌های نرم‌افزاری: مهاجمان با استفاده از باگ‌ها و ضعف‌های امنیتی موجود در سیستم‌عامل یا نرم‌افزارها، بدون نیاز به دخالت مستقیم کاربر، بدافزار را اجرا می‌کنند.
✔ شبکه‌های اجتماعی: ارسال لینک‌های آلوده یا فایل‌های مخرب از طریق پیام‌ها، گروه‌ها یا پست‌های فریبنده در شبکه‌های اجتماعی نیز از جمله روش‌های متداول است.
چگونه یک سیستم آلوده به Malware را پاک‌سازی کنیم؟
پس از آنکه مشخص شد malware چیست و چه آسیب‌هایی می‌تواند به سیستم وارد کند، مرحله بعدی، آشنایی با نحوه پاک‌سازی سیستم از این تهدیدات است. اگر بدانیم بدافزار از چه طریقی وارد سیستم می‌شود، بهتر می‌توانیم با آن مقابله کنیم.
برای پاک‌سازی سیستم از بدافزارها، ابتدا باید یک اسکن کامل سیستم را با استفاده از یک نرم‌افزار امنیتی معتبر مانند Windows Defender، Malwarebytes یا Avast انجام دهید. این برنامه‌ها می‌توانند فایل‌های مخرب را شناسایی و حذف کنند. اگر بدافزار شناسایی شد، می‌توان آن را قرنطینه کرد یا به طور کامل پاک نمود. در صورتی که سیستم شما به شدت آلوده شده باشد، راه‌اندازی در حالت ایمن (Safe Mode) می‌تواند به حذف آسان‌تر بدافزار کمک کند، زیرا بسیاری از ویروس‌ها در این حالت غیرفعال می‌شوند.
همچنین، باید برنامه‌های مشکوک و ناشناخته را از قسمت تنظیمات یا کنترل پنل حذف کنید، زیرا ممکن است بدافزار از طریق این برنامه‌ها وارد سیستم شده باشد. استفاده از ابزارهای ضد بدافزار آنلاین نیز برای بررسی دقیق‌تر سیستم و حذف تهدیدات پنهان توصیه می‌شوند. پس از حذف بدافزار، توصیه می‌شود سیستم‌عامل و تمامی نرم‌افزارها را به‌روزرسانی کنید تا از نفوذ مجدد تهدیدات جلوگیری شود. همچنین، تغییر رمزهای عبور، غیرفعال‌سازی افزونه‌های مشکوک مرورگر و بررسی تنظیمات امنیتی سیستم از جمله اقدامات تکمیلی برای حفظ امنیت هستند. در نهایت، برای محافظت دائمی از سیستم، بهتر است یک برنامه امنیتی قدرتمند نصب کنید و از باز کردن لینک‌ها و فایل‌های ناشناس خودداری کنید.
ضد بدافزار چیست؟
ضد بدافزار (Antimalware) به نرم‌افزارهایی گفته می‌شود که برای شناسایی، قرنطینه و حذف بدافزارها طراحی شده‌اند. این برنامه‌ها با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، سیستم را به طور مداوم تحت نظر قرار می‌دهند تا در صورت بروز رفتارهای مشکوک، به سرعت واکنش نشان دهند. یکی از وظایف اصلی ضد بدافزارها، اسکن فایل‌ها و سیستم برای شناسایی بدافزارهای شناخته شده است.
با این حال، بسیاری از این نرم‌افزارها به قابلیت تشخیص رفتاری نیز مجهز شده‌اند؛ به این معنا که حتی در صورت عدم وجود امضاهای مشخص، می‌توانند فعالیت‌های غیرمعمول را شناسایی کرده و جلوی آسیب را بگیرند. ارائه محافظت در زمان واقعی و به‌روزرسانی منظم پایگاه داده، از دیگر ویژگی‌های حیاتی ضد بد افزارهاست که آنها را به یکی از مهم‌ترین ابزارهای دفاعی در برابر تهدیدات سایبری تبدیل کرده است. انتخاب و استفاده از یک نرم‌افزار ضد بدافزار قوی و معتبر، گامی اساسی برای حفظ امنیت سیستم کامپیوتری محسوب می‌شود.
نکات مهم در مورد بدافزارها
🔹 هزینه پیشگیری کمتر از درمان است: سرمایه‌گذاری در امنیت سایبری و پیشگیری از آلودگی به بدافزار، بسیار کم‌هزینه‌تر از جبران خسارات ناشی از حملات بدافزاری است.
🔹 هیچ سیستمی 100% امن نیست: حتی با رعایت تمام نکات امنیتی، باز هم احتمال آلودگی به بدافزار وجود دارد. بنابراین، آمادگی برای مقابله با حملات احتمالی ضروری است.
🔹 امنیت یک فرآیند مداوم است: امنیت سایبری یک فرآیند مداوم است و نیاز به به‌روزرسانی و ارتقاء مستمر دارد.
نتیجه گیری
به طور کلی، در پاسخ به اینکه بدافزار یا malware چیست؟ می‌توان گفت که بدافزارها تهدیدی جدی برای امنیت سیستم‌ها و اطلاعات هستند. با درک انواع مختلف بدافزارها و اقدامات پیشگیرانه، می‌توانید از سیستم خود و اطلاعات خود در برابر این تهدیدات محافظت کنید. به خاطر داشته باشید که حفظ امنیت یک فرآیند مداوم است و نیاز به هوشیاری و اقدامات دائمی دارد.
شما می‌توانید نظرات، انتقادات و سوالات خود را در مورد مقاله “malware یا بدافزار چیست؟” در بخش دیدگاه‌ها در همین صفحه مطرح نمایید.
نظر شما در خصوص این
مقاله :
دوست داشتم
دوست نداشتم
سوالات و پیشنهادات خود را به صورت دیدگاه مطرح کنید
ارسال دیدگاه